“Die locatie in Noord is gekozen omdat er een heel grote rioolbuis ligt en een flink aantal gebouwen van De Key bij elkaar. Er kunnen nog wel duizend woningen mee aangesloten worden, maar eerst gaan we twee jaar proefdraaien”, legt Jeroen Rademaker, projectontwikkelaar bij Lieven de Key, uit. “Het is echt gratis warmte uit het riool. 24 uur per dag stroomt er gewoon warm water onder onze voeten weg”.
Naar verwachting kunnen de eerste bewoners in het voorjaar van 2026 gebruik maken van duurzame warmte.
Aardgasvrij koken
Bij riothermie gaat warmte uit het riool via leidingen naar elektrische warmtepompen in de woongebouwen. De warmte uit het riool is gemiddeld ongeveer 15 graden Celsius. Met een beperkte hoeveelheid elektriciteit warmt de gemeenschappelijke warmtepomp het water op tot de gewenste temperatuur voor radiatoren en warm water. Ook is het de bedoeling om elektrisch te gaan koken. Zo kunnen de gebouwen in de toekomst zonder aardgas.
Riothermie wordt – bijvoorbeeld in Duitsland - toegepast in nieuwbouwwoningen met goede isolatie. De woningen in Noord zijn een halve eeuw oud en behoeven aanpassing, al blijft dat in het huis beperkt tot het elektrisch koken en extra isolatie. Vorig jaar heeft Lieven de Key de eerste woningen al voorzien van dubbele ramen, dakisolatie en tochtstrips.
De gemeente Amsterdam wil een transitie maken naar schone energie en heeft de doelstelling om in 2040 woningen volledig aardgasvrij te maken. Vorig jaar besloten de Amsterdamse woningcorporaties niet door te gaan met het aansluiten van duizenden van hun woningen op warmtenetten. Aanleiding was een extreme prijsverhoging door energieleverancier Vattenfall. Daardoor werden warmtenetten onbetaalbaar.
“Veel initiatieven voor alternatieve warmtebronnen liggen stil. Maar er gaan ook projecten door en we kunnen van het gas af”, maakt Anna Stork, projectmedewerker bij Lieven de Key, duidelijk. “Als we geen ervaring hebben opgedaan, dan gaat dat niet lukken. We willen graag een van de methoden toevoegen aan de cocktail, waaruit ook andere corporaties kunnen kiezen”.
Riothermie is, volgens haar, een betere methode dan bijvoorbeeld een luchtwarmtepomp. Vanwege de koude buitentemperatuur in de winter verbruikt een luchtwarmtepomp veel meer stroom om de gewenste temperatuur te bereiken. Het riool heeft gemiddeld het hele jaar door een veel hogere temperatuur.
Bewoners enthousiast
Bewoners staan, volgens Jeroen, te popelen om aangesloten te worden op de rioolwarmte. Begin 2023 hebben hij en Anna de bewonerscommissie van de flats in Noord al naar verschillende plekken gereden om warmtepompen te bekijken. Ook ging een aantal bewoners als proef vooraf elektrisch koken. Daardoor werden zij de ambassadeurs van het project.
Anna en Jeroen keken onder meer bij een aardappelverwerker in de Achterhoek die het afwaswater gebruikt voor het verwarmen van het naastgelegen zwembad. Ook hebben ze een school in Velsen bestudeerd, waarvan een vleugel wordt verwarmd met rioolwater, en een zwembad op Urk. Daardoor kregen ze een beeld hoe groot die apparaten zijn, wat ze kunnen en waartoe ze niet in staat zijn.
Vervolgens hebben Jeroen en Anna een bewonersmiddag georganiseerd, waar de ongeveer 150 bewoners zorgden voor een volle zaal. Uiteindelijk hebben de reguliere bewoners in oktober 2023 met grote meerderheid ingestemd met het plan en volgden de studenten in januari 2024.
Subsidie voor riothermie
In het afgelopen jaar hebben Jeroen en Anna een subsidie voor hun project gekregen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Aanvankelijk dachten ze nog dat ze voor innovatiesubsidie in aanmerking kwamen. Omdat riothermie al wordt ingezet buiten de woningsector en er een grote kans is dat hun project van de grond komt, kregen ze in augustus 2024 een Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie-subsidie.
“We zijn dus een demonstratieproject om te laten zien dat dit werkt, zodat dit dus ook repliceerbaar wordt voor de rest van Nederland”, licht Anna toe. “Steden worden steeds dichter bebouwd, waardoor er ook meer rioolwater stroomt en er ook meer warmte is voor het verwarmen van woningen door lokale warmte. Want die is er al”, vult Jeroen aan.
De komende periode moeten de partners nog een aantal stappen in de besluitvorming nemen. Zo volgt op korte termijn een Collegebesluit van de gemeente Amsterdam en daarna nog een definitief besluit door de betrokken partijen Lieven de Key, Firan en Waternet.
